گزارش نشست علمی «جریان امامت‌پژوهی در اندیشکده‌های فرانسه»
چهارشنبه, ۱۴ دی, ۱۴۰۱
به همت انجمن علمی دانشجویی مبانی نظری اسلام و با همکاری مدیریت امور دانشجویی و فرهنگی دانشگاه، نشست علمی با موضوع «جریان امامت‌پژوهی در اندیشکده‌های فرانسه» با سخنرانی حجت‌الاسلام‌والمسلمین جناب آقای سید محمد موسوی در روز دوشنبه ۱۲ دی ماه ۱۴۰۱ در سالن امام رضا (ع) برگزار گردید.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین موسوی در ابتدا درباره پیشینه جریان‌های امامت‌پژوهی یا شیعه‌پژوهی گفتند: می‌توان به اولین نشست اختصاصی که برای شیعه دوازده امامی در سال ۱۳۴۷ یعنی ده سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در استراسبورگ برگزار شد اشاره کرد. ثمره این نشست دو روزه را در مجموعه مقالات آن که منتشر شده می‌بینیم و اسامی کسانی همانند امام موسی صدر به عنوان مهمان نیز در آنجا وجود دارد که البته در پاورقی گفته شده مقاله امام موسی صدر به دست ما نرسیده است. این نشست‌های رسمی از آن موقع شکل گرفت اما پیش از آن برخی تک‌نگاره‌ها و پژوهش‌های فردی در زمینه شیعه‌پژوهی در غرب از دونالدوسن آمریکایی تا مادلونگ انگلیسی را شاهد هستیم.
محل تأمین بودجه اندیشکده‌ها
آقای هانری کربن هم وقتی کارش را شروع کرد تا تیرماه ۱۳۵۷ که در قید حیات بود رفتوآمد زیادی به ایران داشت و نقش ارزنده‌ای در شیعه‌پژوهی دارد اما رویکرد وی فلسفی و عرفانی بود و صرفاً دغدغه وی زمان صفویه است. از انقلاب اسلامی به بعد می‌بینیم که این سیر پژوهشی که پیرامون شیعه و مخصوصاً شیعه دوازده امامی شکل گرفته، ضریب خورده و هم اندیشکده‌ها و هم آثار پژوهشی رشد فزاینده‌ای دارند و طبیعی هم هستند که قدرت‌ها و سیاستمدارانی که در سراسر دنیا وجود داشتند می‌‌خواستند ماجرای انقلاب اسلامی را بفهمند و نسبت خود را با آن روشن کنند. در این بین شاگردان هانری کربن همانند پیر لوی و امیر معزی هم نقش‌آفرینی کردند و آثاری نوشتند و نشست‌هایی برگزار کردند.
پیر لوی پایان‌نامه‌های زیادی در زمینه شیعه‌پژوهی راهنمایی کرد که از جمله یکی از آنها در مورد مکتب تفکیک است که حجت‌الاسلام‌والمسلمین جازاری، رئیس دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) آن را نوشته‌اند. همچنین دیگرانی بوده‌اند که درباره سید حیدر آملی دارای اثر هستند بنابراین در زمینه شیعه‌پژوهی و همچنین عارفان مسلمان و شیعه و فقها، کارهای زیادی در غرب صورت گرفته و مطالعاتی انجام شده است و بودجه این اندیشکده‌ها هم توسط دولت تأمین می‌شود.
رویکرد تاریخی امیر معزی
رویکرد محمدعلی امیر معزی مقداری تاریخی و پدیدارشناسانه است و کرسی شیعه‌پژوهی بعد از کربن اگر بین شاگردان وی تقسیم شده باشد بخش زیادی از آن در اختیار امیر معزی است. ایشان زمانی که پدرشان از مسئولان وقت در ایران بود دوستی فرانسوی داشت و هانری کربن که به ایران رفتوآمد می‌کرد با وی آشنا می‌شود لذا کربن به وی می‌گوید به فرانسه بیا و مطالعات تاریخی خود را ادامه بده و مخصوصاً سه قرن اول را مطالعه کن. بدین ترتیب وی به فرانسه می‌‌رود و نتیجه مطالعات او پایان‌نامه‌ای می‌شود که چند سال بعد از فوت کربن دفاع کرد و بعدها هم چاپ شد و مورد استقبال هم قرار گرفته و به انگلیسی و فارسی هم ترجمه شده است.
بنا بر آنچه معزی گفته هسته اصلی دیدگاه وی در این پایان‌نامه این است که شیعه‌ای که در چند قرن اول وجود داشته و مورد تأیید امام هم بوده شیعه‌ای بوده که بعدها در قرن سوم و چهارم به او غالی می‌گفتند یعنی گونه‌ای دیدگاه غالی‌گرایانه درباره شیعه دارد. وی معتقد است تغییر بنیادینی از مفهوم عقل شکل گرفت و وجود مفاهیم بنیادینی همانند ولایت در شکل‌گیری این جریان شیعه مؤثر هستند. آخرین اثر وی کتاب «تاریخ قرآن» است. وی نشست‌های هفتگی در دانشگاه سوربن دارد که امکان ثبت‌نام در آن نیز وجود دارد. وی بر مرحوم کلینی و کافی و عرفان شیعی از منظر آنها تمرکز زیادی داشته است لذا روایت‌های مختلفی را یکی‌یکی در کتابش آورده است و در ذیل آنها حاشیه‌ای نوشته است.
رویکرد امیر معزی درباره قرآن
رویکرد کلی که امیر معزی دارد این است که فرهنگ اسلامی و کتاب قرآن در یک بافت فرهنگ عربی شکل گرفته است که در تعامل با سایر فرهنگ‌ها بوده و قرآن و تمدن اسلامی یک نوآوری جدید نبوده است بلکه وامدار ادیان و پیامبران پیش از خود است. معزی جوایز زیادی نیز کسب کرده که از جمله جایزه‌ای از طرف یکی از بنیادها برای بهترین پایان‌نامه در زمینه اسلام‌شناسی در سال ۱۳۷۱ به وی داده شده است و پشت این بنیاد عده‌ای ایرانی وجود دارند.
وی دو بار نشانه شوالیه گرفته و به صورت رسمی از سوی حکومت فرانسه حمایت می‌شود اما سؤال این است که دولت فرانسه چه نفعی می‌برد که از تحقیقات چنین شخصی دفاع کند. یکی دیگر از جوایز وی از سوی مؤسسه جهان عرب بوده است. یکی از پیش فر‌ض‌های وی انقلاب فقهی و عقلانی در قرن چهارم است. امیر معزی می‌خواهد تصویری از شیعه ارائه دهد و بگوید اتفاقی که در قرن چهارم افتاد این بود که در مفهوم عقل دستکاری کردند.
