گزارش نشست «فنون پاسخ به شبهات قرآنی»

نشست «فنون پاسخ به شبهات قرآنی» با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید حسن هاشمی جزی و به همت انجمن علمی دانشجویی قرآن و متون اسلامی روز چهارشنبه ۱۴ آذر ۹۷ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین سید حسن هاشمی در ابتدا خاطرنشان کرد؛ روش پاسخ­گویی نکته دیگری غیر از محتوای پاسخ بوده و نیازمند مهارت و تکنیک است اما متاسفانه مقوله دانشِ مهارت پاسخگویی در حوزه خیلی کار نشده و مغفول مانده است. پاسخگو باید در سه موضوع اطلاعات خودش را گسترش دهد؛

اول: اطلاعات محتوایی و دانش تخصصی، مثلا سوالات فقهی یا کلامی یا قرآنی هر کدام تخصص خودش را دارد و دانش تخصصی خودش را می­طلبد.

دوم: مهارت پاسخگویی، برای پاسخگو بودن محتوا کافی نیست! به صورت متوسط ۷۰ تا۸۰ درصد “مهارت پاسخگویی” مهم است و ۲۰ تا۳۰ درصد تخصص در محتوا لازم است و نقش دارد.

سوم: آشنایی با منابع و پایگاه­های مرتبط با پاسخ آن سوال نیز مهم است چون یقینا هیچ کس تمام اطلاعات را ندارد و اگر شناختِ پاسخگو نسبت به منابع، قوی باشد پاسخگویی خیلی راحتر است.

ایشان در ادامه به چند کتاب که با موضوع روش و مهارت پاسخگویی نوشته شده است اشاره نمودند؛ پرسش­گری و پاسخ­گویی در سیره پیشوایان نویسنده آقای حیدر احمدی، گامی نوین در پاسخ­گویی به پرسش­های اعتقادی در فرهنگ قرآن و اهل بیت(ع) نویسنده آقای محسن عباسی ولدی، شبهه شناسی و پاسخگویی به سوالات و شبهات نویسنده آقای رضا محمدی، شیوه پاسخ به پرسش­های دینی نویسنده آقای محمد علی محمدی، روش شناسی پاسخگویی کلام نویسنده آقای رضا برنجکار، اینگونه پاسخ دهیم نویسنده آقای سید حسن هاشمی و ابوالفضل جعفری پور

رئیس گروه پشتیبانی علمی مرکز ملّی پاسخگویی به سوالات دینی تاکید نمود، زاویه دید ما در مورد پرسش و پاسخ باید عوض بشود! مثلا ما از قرآن ۳۵ روش و از روایات حدود ۲۰ روش برای پاسخگویی استخراج کردیم و ۵_۶ روش هم که در دنیا معروف است و نشان می­دهد روش بسیار مهم است. برخی تکنیک­ها و روش­های پاسخ­گویی تهاجمی است در عین اینکه پاسخگویی کاری منفعل است. پاسخگویی از شنیدن آغاز می­شود نه از حرف زدن! یعنی وقتی می­شنوم باید ببینم مثلا می­توانم ادعا را از دلیل تفکیک کنیم یا خیر؟ طرف سوال کننده احساسی هست یا عمیق و… باید شخصیت طرف مقابل را تحلیل کنیم و بر اساس آن پاسخ مناسب را بدهیم.

ایشان در پایان با اشاره به این نکته که مهارت نیاز به تمرین دارد و باید همه جا روش­های پاسخگویی را تمرین کرد، به چند روش پاسخگویی قرآن به شبهات پرداختند؛ روش مطالبه دلیل و جدا کردن دلیل از مدعا که روشی قرآنی است و قرآن در مواردی از کفار و مشرکان یا اهل کتاب مطالبه دلیل می­کند و می­فرماید: هاتوا برهانکم. باید بتوان دلیل را از مدعا جدا کرد و نسبت به مدعا مطالبه دلیل کرد، با همین روش بسیاری از سوالات را می­توان پاسخ داد. روش دوم، روش پاسخ نقضی به شبهات مبتنی بر استدلال شبهه کننده است که روش نقضی استدلال را تخریب می­کند و بهم می ریزد. مثلا قرآن در جواب مسیحیانی که می­گفتند عیسی فرزند خداست چون پدر ندارد می­گوید: ان مثل عیسی عندالله کمثل آدم

روش سوم، روش بومرنگی است که وکلا و بازاریاب­ها استفاده می­کنند، پرسشِ پرسشگر را برگردانید و تبدیل به پرسش کنید و از خود او سوال کنید قل هاتو برهانکم، این آیه ناظر به این روش است. روش چهارم، روش آشکار سازی تضاد درونی استدلال با یک سوال اکتشافی که نمونه­های متعدد دارد.