گزارش نشست

نشست «کورش از واقعیت تا افراط و
تفریط» روز دوشنبه ۷ اسفند ۹۶ با همت انجمن علمی دانشجویی تاریخ و تمدن اسلامی با
حضور حجت الاسلام و المسلمین محسنی در سالن امام رضا (ع) برگزار شد.
استاد محسنی در این نشست بیان کردند:
موضوع کورش از جمله موضوعاتی است که امروزه ذهن بسیاری را به خود درگیر نموده است.
وی اولین پادشاه هخامنشی است که با گسترش فتوحات توانست امپراطوری شکوهمندی را
تاسیس نماید.
در تاریخ ایران تا اواخر قاجار این شخص ناشناخته بود تا جائی که فردوسی که در شصت
هزار بیت شاهنامه قصد داشت ایران باستان را احیاء نماید نامی از وی نمی برد و تطبیق
کی خسرو یا فریدون از سوی برخی کورش ستایان بر کورش ناکام مانده است. این رویه نه
تنها در فردوسی بلکه در دیگر شعرای فارسی گویی از سعدی و حافظ گرفته تا این اواخر
ادامه داشت.
اما پس از بر سر کار آمدن حکومت پهلوی به یک باره نام کورش مطرح شد. به گفته تاج
الملوک در خاطراتش تمام هم و غم رضا شاه این بود تا امپراطوری کورش را احیاء نماید
بنابراین فروغی کلاس های تاریخی بر قرار می کرده و آنقدر از کورش و داریوش سخن می
گفته که شبها تاج الملوک و دیگر اعضای خاندان پادشاهی، خواب کورش و داریوش را می
دیدند. اما کورشی که از زمان رضا شاه مطرح شده و تا امروزه ادامه پیدا کرده، کورشی
است که ازلابلایی آثار یونانی و منشور سر بیرون می آورد.

آثار یونانی از جمله هرودوت و گزنفون و نیز منشور کورشی را معرفی می کنند و ارائه
می دهند با آموزه های دینی سازگار نیست . او در عین حال که پادشاهی عادل و مردم
دوست بوده و با زیر دستان خود به نیکی رفتار می کرده، اما بت پرست، تکثر گرا، دارای
حکومت طبقاتی است.
بنابراین دو نگاه به کورش بوجود می آید و در محافل علمی و غیر علمی خود نمائی می
کند.
گروه اول؛ کورش ستایان یا گروهی که در مورد کورش افراط می کنند. این افراد با
استناد به آثار یونانی و منشور به دست آمده در بابل عراق، تنها نکات مثبت از زندگی
کورش را گزینش کرده و کورشی را به تصویر می کشند که اگر چه عادل است اما با آموزهای
دینی سازگاری ندارد.
گروه دوم؛ گروهی هستند که به کورش ستیزی روی آورده اند. این گروه نیز در مورد این
شخص تفریط را سرلوحه آثار و سخنان خود قرار داده اند. این گروه با غور در منابع
یونانی گزارش هایی را گزینش می کنند که در آنها بتوانند به این شخصیت خرده گیری
کنند.
در اینجا یک سوال مطرح می شود چرا کورش ستایان گزارشهای منفی در این آثار را نادیده
می گیرند و تنها به گزارشهای مورد نظر خود تمسک می کنند و بالعکس همین سوال متوجه
کورش ستیزان نیز است با این تفاوت که چرا تنها گزارشهای منفی در این آثار، مورد
توجه و گزینش آنان قرار می گیرد؟

پاسخ مشخص است. آنان با عینک اولیه
خود به سراغ گزارشها رفته اند و با چنین عینک هایی طبعا جز آنچه این دو گروه نتیجه
گرفته اند نمی توان نتیجه گرفت.
اگر ما بخواهیم واقعیت را از این آثار بدست آوریم تقریبا محال است. زیرا هیچ ابزاری
برای پالایش گزارش های صحیح از جعلی وجود ندارد. ممکن است در منابع اسلامی همچون
طبری نیز گزارشهای متفاوت و متناقضی باشد اما در اینجا ابزازی برای سنجش وجود دارد.
آیات قرآن، علم کلام، علم رجال و نیز درایه، ابزاری است که می توان با آنها به سنجش
و ارزیابی گزارشها پرداخت.
لذا بر فرض اینکه انتساب این آثار بر مولفان آن صحت داشته باشد باز نمی توان به
آنها استناد کرد چون ابزاری برای ارزیابی گزارشها وجود ندارد.
ما روش سومی را پیشنهاد می کنیم. در این روش آثاری که هم کورش ستایان و هم کورش
ستیزان می توانند بدان استناد کنند را کنار گذاشته و به سراغ منابع اسلامی می رویم.
بنابر منابع تفسیری و تاریخی اسلام، کورش موحد و عادل است. او پیامبر نیست اما
ظرفیت اینکه مورد الهام خداوند قرار گیرد را دارد. او نه تنها بت پرست نیست، نه
تنها پیکره بت های بابلیان و آشوریان را در جای خود نصب نکرده بلکه بت شکن است. او
با پیامبرانی همچون حضرت دانیال محشور و همنشین است. او بیت المقدس را تجدید بنا می
کند. او دین کامل زمان خود که یهودیت است را انتخاب می کند.
بنابراین آنچه کورش ستایان می گویند که کورش قائل به آزادی ادیان بوده و نیز آنچه
کورش ستیزان می گویند که وی با محارم خود ازدواج کرده، جنایتکار بوده و …. قابل
قبول نیست.